Çocuklarda yaşa göre duygusal gelişim

Psikolojik danışman Erdinç Güllü, çocuklarda yaşa göre duygusal gelişim hakkında uzman bilgileri sunuyor.

Zeynep Hanım o gün çok telaşlıydı. Bir sürü hazırlık yapmıştı. Arkadaşları oturmaya gelecek, birlikte çay içip sohbet edeceklerdi. Her şey iyi gidiyordu, ta ki Meltem Hanım 3 yaşındaki oğlu Murat’la gelene kadar. Aslında Zeynep Hanım Murat’ın gelmesini çok istiyordu çünkü aynı yaşta olan kendi oğlu Bora tek çocuktu. Onun sosyalleşmesi için bu tür birlikteliklerin iyi olacağına inanıyordu. Murat ile Bora oynamaya başlar başlamaz bazı anlaşmazlıklar ortaya çıktı. Bora oyuncaklarını arkadaşına vermiyordu. Hatta Murat elini neye uzatsa Bora hemen ağlıyor, ortalığı ayağa kaldırıyordu. Zeynep Hanım ise o gün kendine göre çok mahcup olmuştu: “Bora’yı ne kadar da kötü yetiştirmişim, hiçbir şeyini paylaşmıyor!” diye hayıflanıyor, kendine kızıyor, rezil olduğunu düşünüyordu.

Oysa mesele Zeynep Hanım’ın zannettiği gibi değildi. Bora ve Murat’ın yaş dönemi yani 3 yaş, çocukların eşyalarını kimseyle paylaşmadığı bir dönemdir. 3 yaşındaki çocuktan oyuncaklarını paylaşmasını istemek 3 aylık bebekten yürümesini beklemek gibidir. Yani Zeynep Hanım, Bora’nın oyuncaklarını vermemesinin yaşı gereği, doğal ve geçici olduğunu bilseydi daha anlayışlı davranabilir, kendini de bu kadar üzmezdi.

O halde anne babalar olarak çocuklarımızı eğitirken onların duygusal ve sosyal yaş dönemi özellikleri hakkında bilgi sahibi olmalıyız. Bu yazımızda çocukların sosyal ve duygusal yaş dönem özellikleri hakkında bazı bilgiler sunacağız.

0 – 1 YAŞ SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

• Doğumla birlikte sosyalleşme süreci başlar.
• Yeni doğan bebek uyaranlara ilkel refleksleri ile cevap verir.
• 3. aydan itibaren çevresindeki kişilerin kendisinden farklı varlıklar olduğunu keşfetmeye başlar.
• 3. aydan itibaren kendisi ile konuşulduğunda gülümser.
• 5. – 10. aylarda kendisi ile sürekli ilgilenen kişiye bağlılık başlar.
• 0 -12 yaş devresinde temel güven duygusunun oluşması bakımından bebekle ilgilenme çok önemlidir. (Bilhassa her çocuğun temel güven duygusunu en iyi düzeyde kazanması çok çok fazla önemlidir. Bu konu öneminden dolayı başka bir yazı konusu olacaktır.)

1 – 2 YAŞTA SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM

• Çevresiyle daha çok ilgilidir.
• Aile bireylerinin davranışlarını gözleyerek taklit eder. (Bu dönemden itibaren davranışlarınıza daha fazla dikkat etmelisiniz çünkü ayaklı kamera sizi daha net kaydetmeye başlamıştır.)
• Tek başına oyun oynar. (Doğal olarak yanına başka bir çocuk koyunca birlikte oynamasını beklememelisiniz.)
• Duygusal açıdan hala anneye bağımlıdır.
• Ürettiği tek sözcük bazen bir cümle anlamını taşır. (‘Su’ deyince ‘su getir’ demek istediğini anlarsınız.)
• 1,5 – 2 yaşta iki kelimeli ifadeler ay da iki sözcüklü cümlecikler üretir.
• Basit yönergeleri anlar ve yerine getirir. (Yani artık ‘terliğimi getir’ gibi yönergeleri anlayacağından iş yaptırmaya, sorumluluk vermeye başlama yaşıdır.)
• Taklit davranışı gelişmeye başlar. (Büyüklerinden gördüğü ve kendisine ilginç gelen bazen argo denilecek şeyleri söyler ve yapar – üstünde durmayın, görmezden gelme yöntemini kullanın – )

2 – 3 YAŞ SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM

• Daha bağımsızdır ve özerkliğini ispata çalışır!
• Yukarıda bahsettiğimiz özellikten dolayı inatçıdır. (İnatçılığının geçici olduğunu bilin, bu sebeple daha toleranslı davranın!)
• Benmerkezcidir. (Bu sebeple oyuncaklarının ve dünyadaki her şeyin kendisine ait olduğunu düşünür. Dolayısıyla hiçbir şeyini paylaşmak istemez!)
• İki seçenekten birini tercih eder. (İnatçı davranışlarının üstesinden gelmeye çalıştığınız durumlarda kullanabileceğiniz bir özelliktir. Mesela soğuk havada dışarı çıkacağınız zaman kalın giyinmek istemezse ona iki uygun elbise gösterip “hangisini giymek istersin?” diye sorarsanız muhtemelen birini tercih edip bir inat krizini daha kolay atlatmış olacaksınız.)

3 – 4 YAŞ SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM

• Davranışları daha dengeli ve olumludur.
• Akranları ile beraber oyun oynar. (Dolayısıyla paylaşmayı da öğreniyordur.)
• Basit öyküleri anlatır.
• Sürekli soru sorar. (Çocuğunuzun çok soru sorması onun zihinsel ve duygusal gelişimi için oldukça faydalıdır. Çocuğunuzun sorduğu sorulara tatmin edici cevaplar vermeye çalışmalısınız ve bıktırıcı sorularının yaş dönemi özelliği olduğunu bilip sabır göstermelisiniz.)

4 – 5 YAŞ SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM

• Akranları ve yetişkinlerle iletişiminde başarılıdır. (Dolayısıyla okul vakti gelmiş demektir.)
• Kuralları anlar ve uygular.
• Sorumluluk almaktan hoşlanır. (Çocuğunuza iş yapmayı ve sorumluluk sahibi olmayı öğretme zamanı!)
• Yetişkin desteğine daha az ihtiyaç duyar, daha bağımsızdır.
• Duygusal yönden daha dengelidir.
• Olayların nedenlerini – sonuçları ile yakından ilgilenir. (Bu da onun hala ve daha fazla sorular sormasına sebep olur. Yani biraz daha sabır ve anlayış!)

5 – 6 YAŞ SOSYAL – DUYGUSAL GELİŞİM

• Grup oyunlarını tercih eder. (Arkadaş aradığı ve bol çocuklu ortamlardan hoşlandığı dönemdir.)
• Empati anlayışı gelişmeye başlar.
• Espri anlayışı gelişmeye başlar.
• Sohbete katılır.
• Öykü anlatır. (Bu tür özellikler onun lakap takmasına veya kendisine değişik gelen argo ifadeler kullanmasına sebep olabilir.)